UZLAŞMA KURUMU VE UZLAŞMAYA TABİ SUÇLAR

Uzlaşmaya tabi suçlar, Ceza muhakemesi kanununda belirtilen suçlardan sadece bazılarını kapsayan bir uygulamadır. Uzlaşmaya tabi suçlar, genellikle özel hareket şikayete bağlı suçlar olarak adlandırılan suçları kapsar. Bu suçlar, mağdurun şikayeti üzerine takibata tabi tutulur ve tarafların uzlaşması halinde, hukuki yaptırım uygulanmaktan vazgeçilebilir. Yazımızın devamında uzlaşı gerektiren durumlar hakkında bilgi verilecektir.

Ceza muhakemesi kanunun 253. maddesinde, uzlaşmaya tabi suçlar düzenlenmiştir. Bu suçlar arasında, hırsızlık, dolandırıcılık, yaralama, hakaret, tehdit gibi suçlar yer alır. Uzlaşmaya tabi suçlar kapsamında, suçun mağduru tarafından şikayet edilmesi gerekmektedir. Şikayet, soruşturma aşamasında veya dava açılmadan önce yapılabilir. Şikayet hakkı, yalnızca mağdur tarafından kullanılabilir ve suçun şikayet üzerine işlenmesi halinde, soruşturma başlatılmaz veya dava açılmaz.

Uzlaşma süreci, mağdur ve fail arasında gerçekleştirilir. Bu süreçte, tarafların uzlaşması halinde, suçlunun hukuki yaptırımlardan kurtulması mümkündür. Ancak, uzlaşma şartlarına uyulmaması veya tarafların uzlaşmaya varamaması durumunda, dava süreci devam eder ve suçlu, hukuki yaptırımlarla karşılaşabilir. Uzlaşmaya tabi suçlar, genellikle, daha az ciddi suçlar olarak kabul edilir. Bu nedenle, hukuki yaptırımların uygulanması yerine, tarafların uzlaşması ve sorunu çözmeleri teşvik edilir. Bu yaklaşım, mahkeme kaynaklarının verimli kullanılması ve cezalandırmanın önlenmesi açısından da faydalıdır.

Ancak, uzlaşmaya tabi suçlar, bazı eleştirilere de maruz kalır. Bazı kişiler, uzlaşmanın adaleti sağlamadığını ve suçluların cezalandırılmamasına neden olduğunu düşünürler. Ayrıca, mağdurların suçlularla karşı karşıya gelmek istemeyebileceği ve bu nedenle uzlaşmanın adil olmadığı görüşü de vardır.

Uzlaştırmanın şartları nelerdir?

Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 253. Maddesinde düzenlendiği üzere, uzlaşı gerektiren durumlar şöyledir:

• Uzlaştırma kapsamına, suçtan zarar gören gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişileri (örneğin şirketler, vakıflar, dernekler vb.) dahildir. Ancak kamu tüzel kişileri (valilik, belediye, bakanlık, SGK, vergi dairesi vb.) aleyhine işlenen suçlar, ceza ve suçun niteliği ne olursa olsun uzlaştırma hükümlerine tabi değildir (CMK md.253/1).
• Şikayete bağlı suçlar genellikle uzlaştırma kapsamındadır (CMK md.253/1-a).
• Ancak TCK dışındaki özel kanunlarda düzenlenen suçlara uzlaştırma hükümlerinin uygulanabilmesi için, söz konusu özel kanunda açıkça uzlaştırma yoluna gidilebileceğine dair bir hüküm bulunmalıdır (CMK md.253/2).
• Aynı mağdura karşı işlenen bir suçun, uzlaştırma kapsamına giren suçla birlikte işlenmiş olması halinde, uzlaşma hükümleri uygulanmaz (CMK md.253/3).
• Suçun birden fazla faili varsa, aralarında iştirak ilişkisi olsun veya olmasın, ancak uzlaşan kişi uzlaşma hükümlerinden yararlanır.
• Suçun birden fazla mağduru varsa, şüpheli veya sanık tüm mağdurlarla uzlaşmak zorundadır. Eğer tüm mağdurlarla uzlaşma sağlanmazsa, uzlaştırma hükümlerinden yararlanılamaz.

Uzlaşmaya tabi suçlar nelerdir?

Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre, uzlaşma kapsamındaki suçlar belirlenmiştir ve diğer suçlarda uzlaşma süreci uygulanmamaktadır. CMK kapsamında belirlenen uzlaşmaya tabi suçlar şunlardır:

• Basit kasten adam yaralama suçu
• Taksirle adam yaralama suçu
• Kasten yaralama suçunun ihmalinin davranışla incelenmesi durumu
• Tehdit suçu
• Konut dokunulmazlığının ihlal edilmesi suçu
• İş ve çalışma hürriyetinin ihlal edilmesi suçu
• Dolandırıcılık suçu
• Güveni kötüye kullanma suçu
• Suç eşyasının satın alınması ve satılması suçu
• Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu

Uzlaşmaya tabi olmayan suçlar

Bilindiği gibi uzlaşı gerektiren durumlar olduğu gibi uzlaşı gerektirmeyen durumlar da mevcuttur. Bu nedenle, uzlaşma kapsamı dışında kalan suçlar hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir. Bu suçlar Ceza Muhakemesi Kanunu’nda belirtilmiştir ve uzlaşma kapsamı dışında bırakılmıştır. Bu suçlardan bazıları, ısrarlı takip suçu ve cinsel dokunulmazlığa karşı suçlardır.

Uzlaşma kapsamında olan suçların dışında, aynı mağdura karşı işlenmiş olsa bile bu kapsama dahil olmayan suçlar bulunabilir. Bu durumda da uzlaşma hükümleri uygulanmaz. Bunun nedeni, her iki suçun aynı kişiler arasında gerçekleşmesi ve sıkıntılı bir durumun ortaya çıkmasına neden olabilecek suçun varlığıdır.