KUZEY MARMARA OTO YOLUNDA KALANLAR DAVA AÇABİLİR Mİ?

Songünlerde ülkemizde yaşanan olumsuz hava koşulları neticesinde yoğun kar yağışınedeni ile karayollarında trafik akışında önemli aksamalar oluştuğu gözlemlenmişolup özellikle İstanbul’da yaşanan trafik sorunu kamuoyu gündemine oturmuş veoluşan bu trafik sorunundan hangi kurumların sorumlu olduğu sorusunun cevabıaranır olmuştur. İstanbul üzerine gelen kar yağışının Karadeniz üzerinden gelmesinedeni ile İstanbul’un kuzeyi yoğun kar yağışına maruz kalmış ve özellikle 2013yılında yapımına başlayan İstanbul Havalimanının bağlantı yolarının ve İstanbulHavalimanın pistinin yaklaşık olarak 30 saat kadar kapalı kaldığı görülmüştür.Havalimanına gidecek yolcuların uzun süre bağlantı yollarında mahsur kaldığı, havalimanınaulaşamadığı veya Kuzey Marmara Yolunun Kapalı olması nedeni ile havalimanındanayrılamadığı, havalimanında mahsur kaldığı, yollarda kalanların arabalarında açkaldığı, vatandaşların soğuktan hasta olduğu, yolda kalan kamyon ve tırlarnedeni ile tedarik zincirlerinin çöktüğü, bir çok vatandaşın psikolojisininbozulduğu ve saatlerce araçlarındaakaryakıt tüketmek zorunda kaldığı görülmüştür.

Yoğunkar yağışının ardından binlerce vatandaşın mağdur olduğu gözlemlenirken mağdurolan vatandaşlara tazminat ödenipödenmeyeceği sorusu gündeme gelmiştir. Yap işlet devret modeli ile yapılan buyollarda ve havayolunda meydana gelen aksamalardan dolayı vatandaşlarınmağduriyeti nasıl giderilecek? Mağduriyet ilgili kurumlar tarafındankarşılanmaması halinde tazminat davası açılabilecek midir, açılabileceksekimlere karşı açılabilecektir?

Önceliklebelirtmek gerekir ki ulaşım kamu hizmeti olup devlet bu kamu hizmetini kendisisağlayabileceği gibi özel sektöre de gördürebilir. 2918 sayılı KarayollarıTrafik Kanunu’nun 7. maddesinde yer alandüzenlemeye göre, Karayolları Genel Müdürlüğü’nün yapım ve bakımından sorumluolduğu karayollarında can ve mal güvenliğinin sağlanması için gerekli iş veişlemleri yapma görevi bulunmaktadır. Aşağıda örnekleme olarak sayılandurumlarda, Kanun’dan doğan görevlerinin ihmali dolayısıyla meydana gelen birtrafik kazasında Karayolları Genel Müdürlüğü’nün sorumluluğu gündemegelebilecektir.

– Yolda gerekli işaret ve uyarıcı levha bulunmaması,

-Yolun yeterince aydınlatılmamiş olması,

-Mühendislik hatası,

-Yolda bakım-onarım işlerinin yerine getirilmemiş olması,

-Yolun temizliğinin sağlanmamiş olması,

-Yabani hayvanların geçişinin yol güvenliğini olumsuz etkilememesiicin gerekli önlemlerin alınmamış olması vb.

Yukarıda örnekleme olarakbelirtilen nedenler ve Karayolları Genel Müdürlüğü’nün Kanun’dan doğangörevlerini bir idari işlem, eylem veya olumsuz eylemle ihmal etmesi sonucundabir trafik kazasının meydana gelmesi durumunda, Karayolları Genel Müdürlüğü’nemaddi ve/veya manevi tazminat davası açılabilmesi mümkündür. Bu davanınniteliği tam yargı davasıdır. İdarenin hizmet kusurunun Mahkeme tarafındantespit edilebilmesi için, trafik kazası sonrasında tutulan kaza tespittutanağının Karayolları Genel Müdürlüğü’nün kusurunu ortaya koymak açısındanyeterli bir tutanak olmasına dikkat edilmesi önem taşır.

KuzeyMarmara Otoyolu İstanbul Havalimanının durumuna gelince; Kuzey Marmara Otoyoluve İstanbul Havalimanı işletilmesinin özel sektöre verildiği görülmektedir. Heriki proje de Yap İşlet Devret modeli ile özel sektöre gördürülmektedir. İstanbulHavalimanı ve Kuzey Marmara Otoyolunun işletmesinin İGA İstanbul Havalimanıİşletmesi A.Ş. tarafından yapıldığı bilinmektedir.

KamuHizmetinin niteliği gereği 7 gün 24 saat gördürülmek zorunda olup Yap İşletDevret projelerinde işletme sorumluluğu özel şirkete aitdir. Yap İşlet Devretsözleşmelerinde hizmet performans standardı belirlenir, performans kanun veyönetmeliklerde belirtilen standartların altında kalırsa işletmelerinsorumluluğu yönüne gidilebilecektir.

ÜlkemizdeYap İşlet Devret modeli ihalelerin tabi olduğu Kamu İhale Mevzuatı ABmuktebasatı ile uyumlu değildir. Kamu İhale Kanunu’na eklenen çok sayıda muafiyet, kamudaki şeffaflığı ve hesap verebilirliği sekteye uğratmaktadır. Harcamasonrası yeterli izleme ve raporlama mevcut olmadığından önemli kamu yatırımprogramları şeffaflıktan yoksundur. Kamu İhale Mevzuatındaki eksikliklergiderilse ve AB muktebesatı ile uyumlu hale getirilmiş olsa alınan hizmetstandartlar boyutunda hukuka uygun ve vatandaşın azami menfaatine yönelikolarak denetlenebilecektir. Bunun en somut örneği ise ülkemiz ile aynı günlerdekar yağışı mağduriyeti yaşayan Yunanistan’da Başbakanın talimatı ile otoyolihalesini alan firmanın her bir mağdura 2000 Euro ödemeyi kabul etmesidir. Ülkemizdemaalesef Yunanistan gibi bir uygulama yapılmadığı gibi yapılacak gibi değildir.Bu demek değildir ki ülkemizdeki vatandaşlarımız korumasızdır.

Ülkemizdekivatandaşlarımızda yukarıda bahsettiğimiz gibi Karayolları Trafik Kanununa göre bir kısım haklara sahiptir.AyrıcaKarayolları Genel Müdürlüğünün Kuruluş ve görevleri 6001 sayılı KarayollarıGenel Müdürlüğünün Teşkilat Görevleri Hakkında kanunda ayrıca düzenlenmiş olupKanunun 4. Maddesinde görev ve yetkiler şu şekilde düzenlenmiştir

a- Otoyol,Devlet ve il yolları ağına girenkarayolları güzergahları ile bunların değişikliklerine ilişkin planlarıhazırlamak veya hazırlatmak

b- Hazırlayacağı programlar uyarınca karayollarınıyapmak, yaptırmak, emniyetle kullanılmalarını sağlayacak şekilde sürekli bakımaltında bulundurmak, bakımını yaptırmak, onarmak, onarımı yaptırmak, işletmekveya işlettirmek

c- Görev alanına giren karayolları ağlarınınyapımı, bakımı, onarımı ve diğer hususlar hakkında teknik nitelik ve şartlarıtespit etmek veya ettirmek ve gerekli şartnameleri hazırlamak

ç-) Otoyollarve bunların üzerinde bulunan bakım ve işletme tesisleri ile hizmet tesislerinin,diğer mal ve hizmet üretim birimleri ile varlıklarının yapımını ve/veya bakımve onarımını ve/veya işletmesini yapmak veya denetlemektir.

Görüleceği üzere KarayollarıKanunu ve 6001 sayılı Kanun ile karayollarının bakım, onarım ,işletim gibihususları düzenlemiştir. Yap işlet devret sözleşmesi ile KGM Kuzey Marmara Otoyolunun ve İstanbul Havalimanının işletilmesini İGAİstanbul Havalimanı İşletmesi A.Ş.’ne vermiştir. Buradaki sorun açılacak olandavanın niteliği ve hangi yargı yoluna tabi olacağı ve davalının kim olacağınoktasında toplanmaktadır. İGA İstanbul Havalimanı İşletmesi A.Ş. yolun İşletimini yaparken Kuzey MarmaraOtoyolunu kullanan kişilerden, araçlardan belli bir ücret almaktave bu şekilde aldığı ücret karşılığında tüketicilere hizmet sağlamaktadır. Dolayısıile İGA İstanbul Havalimanı İşletmesi A.Ş. ile Kuzey Marmara Otoyolunu kullanankişiler arasındaki işlem tipik birtüketici işlemidir. Tüketici İşlemi; mal veya hizmet piyasalarında kamu tüzelkişileri de dahil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlar ile hareket eden veyaonun adına yada hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketicilerarasındaki kurulan her türlü sözleşme veya hukuki işlemdir. Tüketiciişlemlerinden doğan uyuşmazlıklarda Tüketici mahkemesi görevlidir.

Yaşanan yoğun kar yağışından dolayı tüketici konumundaki araçsürücülerinin veya hava limanını kullanan yolcuların uğramış oldukları maddizararlarını veya manevi zararlarını yetkili tüketici hakem heyetlerine –mahkemelerinebaşvuru yaparak talep edebileceklerdir. Tüketiciler 2022 yılı itibari ile 10.280TL ye kadar İlçe Hakem Heyetine,15.430 TL ye kadar İl hakem heyetine başvuruyapabilir. Tüketiciler ikametgahındaki hakem heyetine başvuru yapabilecektir. Hakemheyeti sınırı dışında kalan miktarlar için zorunlu arabuluculuk kurumu gereğinceönce arabulucuya başvuru başvuru yapılıp anlaşamama halinde TüketiciMahkemesinde dava açılabilecektir. Tüketicinin alabileceği tazminat miktarınıntespitinde KGM ile İGA İstanbul Havalimanı İşletmesi A.Ş. arasında yapılan YİD sözleşmesinede bakmak gerekir. Zira bu sözleşme ile Yunanistan örneğinde olduğu gibi bugibi durumlarda Tüketiciye ödenecek tazminat miktarı bu sözleşmede düzenlenmişolabilir. Bundan dolayıdır ki açılacak davalarda KGM ile İGA İstanbulHavalimanı İşletmesi A.Ş. arasında yapılan sözleşmenin istenmesi ve konusundauzman bir avukatın hukuki desteğinden yararlanmak büyük önem taşımaktadır.